“2012 was een vreselijk jaar.” Dat was het eerste wat ik las in de krant terug op Nederlandse bodem. ‘En 2013 wordt nog erger.”

Over 2013 doe ik nog geen uitspraken, maar wat 2012 betreft ben ik het er absoluut niet mee eens. Het was een bijzonder goed jaar. Een jaar met zo veel indrukken en ervaringen dat ik het nog maar amper kan bevatten. En zo veel foto’s dat ik niet eens durf te beginnen ze te ordenen.

Het jaar 2012 begon in Bocas del Toro, Panama, waar ik op oudjaarsavond moederziel alleen door de straten liep. Tsja, dat krijg je ervan als je zo nodig weer in je eentje op pad moet en angstvallig alle backpackershostels vermijdt. Toevallig liep ik een eveneens moederziel allene Italiaan tegen het lijf, met wie ik een dag eerder een boottochtje gedeeld had. Zo werd het toch nog een gezellige avond en kon er met Ron Abuelo geproost worden op het nieuwe jaar. Het jaar waarin ik verliefd werd op Providencia en bleef op het hartverwarmende Colombia, moeder werd van een lederschildpad en hongerig van Trinidad, kippenvel kreeg van een waterval, Afrika bezocht in Suriname, en Europa in Zuid-Amerika. Het jaar ook waarin ik opeens nog echt diep donker Afrika indook en drie maanden doorbracht met JeJe en vele andere chimpansees in Tchimpounga. Het jaar dat ik vervolgens in Caribische stijl afsloot in de Dominicaanse Republiek alwaar 2013 werd ingeluid met champagne, Brugal en bachata.

Een bevoorrecht mens, ik weet het. En dan toch nog aankomen met gezever over een omgekeerde cultuurshock?

De Omgekeerde Cultuurshock

Ja, die bestaat echt. Een cultuurshock bij terugkomst. De omgekeerde cultuurshock is op te delen in vier fasen. De eerste is die van de ontkoppeling, afscheid nemen, wat gepaard kan gaan met ‘ik wil niet weg!’. Dit heb ik bij elk afscheid, zelfs al wil ik er eigenlijk graag weg dan nog valt het daadwerkelijke afscheid me zwaar. Wat dat betreft ben ik totaal ongeschikt als reiziger.

Vervolgens is er de fase van euforie over de terugkeer, naar het bekende. Je kunt niet wachten om eindelijk weer naar de Hema te kunnen, je fiets te pakken, spruitjes te eten, en al je ervaringen te delen onder het genot van speciaalbiertjes. Deze fase deed ik aan in Congo, toen ik me intens verheugde op vrijheid en onafhankelijkheid, op iets anders dan witte stokbroden en bonen uit blik en op de Dominicaanse kerstvakantie.

Maar dan duikel je in fase drie; irritatie en frustratie. Of ook wel hoe alles hetzelfde gebleven lijkt behalve jijzelf. Na thuiskomst zit je van de een op de andere dag weer in exact dezelfde routine. Niks is veranderd, alles gaat precies zoals het ging. Maar jij bent niet meer dezelfde. Je voelt je gedesoriënteerd, ontheemd. Waarom loopt iedereen toch zo snel? Waarom kijkt niemand me aan? Waarom alsmaar dat geklaag overal terwijl we het zo verrekte goed hebben? Beseft dan niemand dat stromend water en elektriciteit geen vanzelfsprekendheden zijn? Hoe krijg ik m’n voeten weer warm? Wordt het ooit weer licht buiten? Heb ik hier eigenlijk nog wel iets te zoeken? Nou ja, heel normale vragen in fase drie. Ook kun je persoonlijke ervaringen en indrukken niet overbrengen. Weinig mensen zitten te wachten op je avonturen, en niemand raakt zo enthousiast over je zorgvuldig in elkaar geknutselde slideshow mét muziek dan jij. Zelfs de oprecht geïnteresseerde kun je wel foto’s laten zien,wat vertellen over je ervaringen, maar echt delen, dat kan niet. Ik kan beschrijven hoe ik in de schemering, met mijn benen over de afgrond bungelend, bovenaan de totaal verlaten Kaieteur zat, terwijl duizenden zwaluwen zich uit de lucht lieten vallen om achter de waterval te overnachten, maar dit zal waarschijnlijk geen kippenvel bij je teweegbrengen…

En dan is er nog de vierde en laatste fase, die van de aanpassing, waarin je dingen onderneemt om met je ervaringen om te gaan. Waarin alles weer normaal wordt, maar dan een tikkeltje anders, met je nieuwe ervaringen ingebouwd in bestaande patronen. Fase drie was al tijdens mijn zomerse tussenstop in Nederland een feit, voor fase vier heb ik nu pas tijd. Ik heb dan ook de maand januari tot ‘mijmermaand’ gebombardeerd. Een maand om eens terug te blikken, en al die ervaringen te laten bezinken. Om te cocoonen in mijn tropisch-warm gestookte huisje. Om contacten te onderhouden met reisgenootjes. Om reis-gerelateerde films en documentaires te kijken. En om toch maar eens die foto’s te ordenen en meer slideshows te maken. En collages. En posters. En muismatjes met opdruk ;).

Ondertussen wisselen briljante plannen zich in rap tempo af. Zo ga ik bijvoorbeeld Trinidadiaanse kookworkshops organiseren (nee echt, zoek alleen nog een Trinidadiaanse kok, iemand?), een eco-relax-hostel beginnen op Providencia en eentje in de Dominicaanse Republiek. Tis maar dat je het weet. Kom maar op 2013! Maar eerst nog een beetje mijmeren…