De vakantieperiode (en de zomer!) is begonnen. Ik hoor mensen zeggen dat ze tijdens hun vakantie eens even ‘lekker niks gaan doen’. Persoonlijk ben ik een kei in ‘lekker niks doen’, ook buiten de vakantie. Ik heb hangmathangen tot een kunst verheven en kan uren ‘verdoen’ met lummelen of een beetje voor me uit staren. Terwijl ik dit schrijf voel ik al enige schaamte opborrelen. Ik zie een verwijtend vingertje en hoor ‘luiwammes!’ in m’n hoofd. Maar is dit schuldgevoel eigenlijk wel terecht?

Moeten we niet juist wat vaker achteroverleunen, genieten, en tevreden zijn met wat we hebben? Zodat er uiteindelijk ook nog wat overblijft, voor iedereen.

Aapjes kijken

Ik ben regelmatig in Burgers Zoo, waar ik als vrijwilliger voor het Jane Goodall Instituut Nederland informatie geef over chimpansees. Als je naar mensapen kijkt dan word je getroffen door de gelijkenis. Ze hebben dezelfde handen als wij, een bepaalde blik in de ogen, we begrijpen veel van hun gedrag zonder dat er woorden nodig zijn. Die herkenning raakt ons, maakt dat we het vaak grappig vinden wat we zien, uitroepen ‘het zijn nét mensen!’. Die herkenning is er omgekeerd natuurlijk ook. Ook zij begrijpen veel van onze lichaamstaal. Zo kan een mannetjesaap bijvoorbeeld sterk reageren op een mensenman die (onbewust) veel dominantie uitstraalt. Wij kijken aapjes, maar zij ook.

Eén van de meest gehoorde opmerkingen bij de chimpansees is; ‘Wat doen ze weinig!’. De apen op hun beurt vragen zich waarschijnlijk af; ‘Waarom maken ze zich zo druk?’. Voor alle primaten geldt dat als de primaire levensbehoeften zijn vervuld, het eten is verzameld en het territorium is veilig, dan is het tijd om te relaxen. Er wordt gespeeld, gevlooid, geslapen. Mensen zijn een uitzondering. Onze impuls om rustig aan te doen drukken we vakkundig de kop in. Voelen we ons slaperig dan drinken we koffie. Wordt het te warm dan werken we verder in gekoelde ruimtes. Bij kou draaien we de verwarming open. En is het donker, dan gaat het licht aan en kunnen we nog uren vooruit.

Uitputtingsslag

Natuurlijk, daardoor hebben we het ook ver geschopt, we zijn een succesvolle soort. Maar zijn we niet te ver doorgeschoten? Voor de moderne westerse mens zijn de basisbehoeften ingevuld. Wat dat betreft zijn we te vergelijken met dierentuindieren. Eigenlijk hebben we tijd over. Maar in plaats van achterover te leunen willen we meer, steeds meer. Geld is een doel in plaats van een middel. En bezit lijkt een eeuwige ontevredenheid te moeten opvullen. We hebben tijd over, maar toch heeft iedereen het alsmaar druk, vaak té druk. Het aantal mensen met een burn-out is de laatste jaren hard gestegen, vooral onder jongeren, en in totaal heeft zo’n veertien procent van de werknemers burnoutklachten.

Niet alleen putten we onszelf uit, we putten ook de aarde uit met onze hebzucht. De koortsige zoektocht naar grondstoffen leidt tot razendsnel verdwijnende bossen. Bossen die het leefgebied zijn van veel dieren, waaronder apen. Volgens een recent rapport van de UN (Stolen Apes – The Illicit Trade in Chimpanzees, Gorillas, Bonobos and Orangutans) zal over vijftien jaar nog minder dan tien procent van het huidige leefgebied van de Afrikaanse mensapen over zijn. Voor de Aziatische orang-oetan is de toekomst nóg minder rooskleurig, in 2030 is slechts één procent van zijn leefgebied niet aangetast door bebouwing en ontbossing. In combinatie met de commerciële handel in deze dieren heeft het er al toe geleid dat alle mensapen bedreigd zijn met uitsterven. Hetzelfde geldt voor de helft van alle apensoorten op aarde (IUCN Rode Lijst).

Er is genoeg voor iedereen

De vraag is, kan het niet wat minder? “De wereld biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht.”, zei Ghandi eens. Laten we dat betreft eens leren van onze mede-aardbewoners en naaste familieleden en eens wat vaker achteroverleunen. Tevreden met wat je hebt, wie je bent en wat er is. Zónder schuldgevoel.