In Wolfskuil staat een huis. Mijn huis om precies te zijn. Het staat daar al ruim honderd jaar, waarvan ik het slechts de laatste zeven jaar bewoon. Hoe is mijn huis daar eigenlijk terecht gekomen? Hoe is deze wijk in Nijmegen-West geworden tot de ruim zesduizend inwoners tellende wijk die een gebied beslaat tussen de Wolfkuilseweg, de Graafseweg, de Tweede Oude Heselaan en het spoor? Tijd om eens de geschiedenis in te duiken.

Hongerige wolven

De vroegst zichtbare geschiedenis gaat vele duizenden jaren terug; het was de laatste ijstijd die zorgde voor de stuwwal aan de zuidkant van de wijk. Door regen werden er in de loop van de tijd geulen uitgespoeld in deze heuvelrug. Geulen die waarschijnlijk al zo lang ze bestaan gebruikt worden als wegen om makkelijk de heuvel over te komen. Wegen die ook nu nog altijd bestaan. Een inham in deze stuwwal deed in de achttiende eeuw dienst als een soort valkuil voor de rondzwervende hongerige wolven. Door de boerenbevolking werden ze opgejaagd richting deze kuil om afgemaakt te worden. Hieraan dankt de wijk zijn naam.

Nijmegen barst uit z’n stadsmuren

Het buiten de muren van Nijmegen liggende gebied was in deze periode nog weinig bevolkt, maar hier kwam eind negentiende eeuw snel verandering in.
Door zijn status als vestingstad mochten er rondom de vesting geen woningen gebouwd worden en begon de stad binnen de wallen uit zijn voegen te barsten. In 1874 werd deze status opgeheven en begon Nijmegen aan een explosieve groei; in de volgende veertig jaar verdrievoudigde het aantal inwoners bijna. In hoog tempo werd er gebouwd langs bestaande uitvalswegen en nieuwe ruime singels. Langs de bestaande wegen in Nijmegen-West (Graafseweg, Wolfkuilseweg, Tweede Oude Heselaan, Oude en Nieuwe Nonnendaalseweg, Koninginnelaan en Floraweg) werd gebouwd door de gegoede middenstand die de binnenstad was ontvlucht. Mijn huis, met zijn hoge plafonds en mooie ornamenten, is een voorbeeld van deze bouw. Het waren vooral de welgestelden die profiteerden van de stadsuitbreiding. De minder bedeelden leefden vaak onder erbarmelijke omstandigheden in dicht op elkaar gebouwde krotwoningen in de verpauperde stad.

Gezonde arbeiders

Rond de eeuwwisseling groeide het besef dat het zo niet meer langer kon en dat de huisvesting van arbeiders dringend verbeterd moest worden. De Nijmeegse Gezondheidscommissie kwam met een rapport waarin men aanbevelingen deed voor de bouw van arbeiderswoningen in Nijmegen-West. Hier had zich veel industrie gevestigd vanwege de lage prijzen en gunstige ligging ten opzichte van het spoor en de haven. In rap tempo vulde de woningbouwvereniging de gebieden tussen de al bestaande wegen op met grote concentraties arbeiderswoningen, beginnend met het huidige Nachtegaalplein. Hier verrees in 1915 een buurt met een besloten intiem karakter. Er werd gebouwd volgens de toen populaire tuinstadgedachte. In een landelijke omgeving, in de buurt van de drukke stad, moesten een soort kleine dorpjes verrijzen met rijtjeshuizen aan korte intieme woonstraten, privé tuinen, verbindende pleintjes en veel groen. Niet alleen kon de vermoeide arbeider ontspannen in deze groene en geborgen omgeving, het contact met de natuur zou ook nog eens een beschavende werking hebben doordat het zachtheid naar boven bracht en het gevoel van eigenwaarde deed toenemen. Bovendien zorgde het voor gezonde blozende wangetjes bij zowel de hardwerkende burgers als hun buitenspelende grut.

Een historische ommetje

In de daarop volgende jaren werd er vlijtig gebouwd en ontwikkelde de wijk zich tot de arbeiderswijk die het eigenlijk nog steeds is. Om in de tegenwoordige tijd nog wat van deze historie terug te vinden volstaat een klein ommetje door de wijk. Wandel eens door de Tulpstraat, waar nog veel van de oorspronkelijke bebouwing is behouden, inclusief het badhuis uit 1921. Loop verder via de Floralaan, en zie de regengeulen die al duizenden jaren gebruikt worden als wegen, nu als de Palmstraat en Azaleastraat. Nog iets verderop loop je langs de opgestuwde heuvelrug en met een beetje fantasie zie je hoog bovenin de wieken van de in 1760 gebouwde looimolen de molenaar om zich heen kijken op zoek naar wolven. Wandel een stukje door het park en je staat bij het appartementencomplex Wolverlei, op de plek waar op 12 augustus 1800 volgens de geruchten de laatste wilde wolf in Nederland zou zijn afgemaakt; de Wolfskuil. Een gevelsteen van de in 1913 gebouwde Villa de Wolfskuyl, aan de Graafseweg, is het enige dat nog herinnert aan de Nijmeegse wolvenhistorie.